Araçlar aslında birçok şeyin birleşimi ile hayatta kalırlar ve hareket ederler. Bu yüzden de sadece önemli bir parça yoktur. Bu yüzden araç bakımı ve sistemleri oldukça önemlidir. Bununla birlikte özellikle de yeni nesil araçlarda her mekanizma ve donanım aracın çalışabilmesi için olmazsa olmazdır. Araç mekanizmaları, içten yanmalı motorların ürettiği enerjinin hareket enerjisine dönüştürülmesini sağlar. Bu önemli mekanizmalardan birisi olan da volan sistemidir. Volan sistemi dişli bir disk şeklindedir. Volan dişlisi birden fazla görevi aynı anda yerine getirir. Araç içerisindeki tork ve kuvvet aktarımının gerçekleşmesini sağlayan volan parçası aynı zamanda motorların oluşturduğu kuvvetin daimi olabilmesini sağlar. Volan parçası arızalı olan araçlarda sürüş deneyimi olumsuz yönde değişiklik gösterir. Bunun içinde volan sistemini bilmek önemlidir. 

Birçok sürücü “Volan nedir?” sorusuna cevap arar çünkü araç konusunda oldukça önemli olan bu sistem pek te kişi tarafından bilinmez. Kelime olarak ‘bir hareketi, bir mekanizmaya aktaran ya da oluşan hızı stabil tutmayı sağlayan tekerlek’ anlamına gelen volan, içten yanmalı motorların sorunsuz bir şekilde çalışabilmesi için olmazsa olmaz bir parçadır. Volan parçasının birden fazla görevi bulunur. Öncelikle volan araç ilk çalıştırılırken marş motorunda üretilen enerjiyi krank miline iletir, aynı zamanda sürüş sırasında motorun dengeli bir konumda olabilmesini sağlar. Bir disk şeklinde olan volan parçasının boyutu araca göre farklılık gösterebilir. Bununla birlikte günümüzde araçlarda kullanılan volan parçaları 30-40 cm boyutundadır. Volanın boyutunu belirleyen en önemli faktör şanzımandır. Aracın şanzıman parçasının büyüklüğüne göre volan büyük ya da küçük olabilir. Birden fazla volan çeşidi bulunur. Buna bağlı olarak da volan tamiri fiyatları değişiklik gösterebilir. Son çıkan araç modellerinde kullanılan yaylı volanlar, standart volanlara nazaran daha farklı fiyatlara sahiptir.

Volan içten yanmalı motorların çalışabilmesi için gereken en önemli parçalar arasında yer alır. Genel olarak 30-40 cm boyutlarında olan volan parçasının 4 farklı görevi bulunur. Volan parçasının görevleri şu şekildedir:

• Marş Motorunda Üretilen Kuvveti Krank Miline Aktarır

Öncelikle volan sisteminde çalışma prensibi önemli bir yerdedir. Buna göre içten yanmalı motorlara sahip araçlar çalıştırılırken ilk etapta marş motoru devreye girer. Bu motor aracın çalışabilmesi için gereken ilk kuvvettir aslında ve bu sayede araç harekete geçer. Marş motoruna basıldığında, volan parçası bu kuvvetle dönmeye başlar. Marş motoru sayesinde dönmeye başlayan volan, bu dönme hareketini krank miline aktarır. Ardından kuvvet sayesinde dönen krank milini aşağı yukarı doğru hareket eden pistonlar takip eder. Hareket eden pistonlarla beraber yakıt hava ile karıştırılır ve basınç altına alınır. Bu noktadan sonra aracın ateşleme sistemi devreye girer ve motor çalışmaya, kendi kuvvetini üretip tekerleklere göndermeye başlar.

• Motorun Hareketini Şanzımana Aktarır

Araç içerisinde birçok görevi aynı anda gerçekleştiren volan, motorun oluşturduğu hareketin şanzımana aktarılmasından da sorumludur. Çünkü volan sayesinde pistonlar çalışır, yakıt hava ile karıştırılır, ateşleme sistemi devreye girer ve motor çalışmaya başlar. Bu da tekerleklerin dönmesini sağlayan dönme kuvveti içinde oldukça önemlidir. Bu dönme kuvvetinin direkt olarak motordan tekerleklere gönderilmesi imkansızdır. Tekerlek ve motorlar arasında şanzıman bulunur. Aynı zamanda volan sisteminin diğer bir kolu da debriyaj balatasına bağlıdır. Volan dönerken debriyaj balatası hareketsizdir, sürücü debriyaja basmayı bıraktığında ise debriyaj balatası ve volanın dış yüzeyi birbirine yapışır, böylece dönme kuvveti şanzımana aktarılır. Şanzıman da dönme kuvvetini tekerleklere iletir ve böylece araç hareket etmiş olur.

• Dönüş Kuvvetini Stabil Bir Durumda Tutar

İçten yanmalı motorlu araçların hareket edebilmesi için olmazsa olmaz bir parça olan volan, aynı zamanda motorun oluşturduğu dönüş kuvvetinin korunabilmesini sağlar. İçten yanmalı motorlar çalışıp dönme kuvveti üretirken; emme, sıkıştırma ya da egzoz gibi amaçlar için kısa aralar verebilir. Bu aralar oldukça kısa sürse de, volan parçasının olmaması bu aralarda kuvvetin düşmesine yol açabilir. Motor kısa aralar verdiğinde, volan parçasında üretilen kuvvet kullanılır ve bu sayede dönüş kuvvetinde herhangi bir azalma görülmez.

• Titreşimsiz Dönüşler Sağlar

Krank mili pistonlara bağlıdır ve pistonlar da aşağı yukarı hareket eder. Krank mili, küçük boyutu nedeniyle, pistonlar tarafından aşırı kuvvete maruz bırakılır. Bu kuvvet karşısında dengesini koruyamayacak kadar küçük olan krank mili dönüşlerde titreşim oluşturabilir. Boyut olarak krank milinden daha büyük olan volan, pistonlardan krank miline yapılan kuvveti dengeler ve bu sayede titreşimsiz bir sürüş sağlar.

Sürücüler için en önemli sorulardan ve konulardan biri de bu volan sisteminin arızalanması ve yapılacak şeylerdir. Çünkü volan sisteminin bozulması birçok parçanın çalışmasını engellemektedir. Bununla birlikte aracınızın volan parçası sorun çıkardığında, bunu kesin olarak tespit etmeniz mümkün değildir. Volan parçası arıza belirtileri pekâla başka bir parçanın, debriyaj sisteminin çıkardığı bir arızanın belirtisi olabilir. Aracınızda şu belirtilere rastladığınızda volan sistemini kontrol ettirmelisiniz. Bununla birlikte en çok olan belirtileri şu şekilde sıralayabiliriz;

● Marş kuvveti düşükse volan parçasında arıza olabilir. Normalde tek marşta çalışan araç birden fazla marşta çalışıyorsa volan işlevini yerine getirmiyor olabilir. Bu nedenle de volan sisteminde arıza olabilir. 

● Araçtan gelen yanık kokusu gibi rahatsız edici bir durum var ise bu durum bozulan bir volan parçasına işaret edebilir. Volan arızası belirtilerinin tamamında olduğu gibi, bu belirti de debriyaj sistemindeki bir soruna ait olabilir.

● Volan arızası sadece koku ve ses olarak değil titreme şeklinde de belirti gösterebilir. Motor başlarken titreme meydana gelirse ya da debriyaj bölgesinde kuvvet hissedilirse volan parçası sorun çıkarmış olabilir.

● Motor stop ettiğinde halen içerisinden çıtırtı şeklinde sesler gelirse volan parçasında arıza olabilir.

● Debriyaj pedalında yumuşama ve tepkime gecikmesi de volan parçası sorunlarına işaret edebilir.

Sürücüler volan dişlisinin bozulmasını istemez çünkü bu sistem oldukça yorucu ve maliyetlidir de aynı zamanda. Diğer yandan volan parçası ağır metallerden yapılsa da kimi zamanlarda aşınabilir, kırılabilir ya da şeklini bozabilir. Volan parçasının bozulmasına yol açan en büyük hata araç çalışır haldeyken marş basmaktır. Aracınız çalışıyorsa ve volandan yararlanıyorsa bu sırada bir de marş basıldığında volan bütün bu kuvvete dayanamaz ve kırılabilir. Volan parçası kullanıma bağlı olarak, eskime nedeniyle de bozulmuş olabilir. Aşırı patinajlı kullanımlarda volanın pürüzlü yüzeyi aşınabilir ve özelliğini kaybedebilir. Yüzeyi aşınan volan, debriyaj sistemi değiştirilirken taşlanarak eski haline kavuşabilir. Kırılan volanların onarımı için yapılabilecek tek şey ise değiştirmektir. Bu noktada uzman bir görüşten yardım almak ve buna göre sistemi değiştirip temizletmek önemlidir. Peki volan dişlisi nasıl değiştirilir gelin hep birlikte bakalım. 

Kırılan bir volanın değiştirilebilmesi için yapılması gereken bazı durumlar vardır. Bunlardan ilk etapta şanzımanın araçtan çıkarılması gerekir. Şanzıman söküldükten sonra debriyaj sistemi açığa çıkar. Debriyaj sisteminin arkasında bilindiği üzere volan bulunur. Önce debriyaj sistemi çıkarılır. Debriyaj sistemi çıkarılırken volan dişlilerinin dönmemesi için bir kilit takılır. Döner yapıya zarar vermeden, özenli bir şekilde volan çıkarılır. Bu noktada dikkatli davranmak çok önemlidir çünkü sistem oldukça hassastır. Volan dişlisi motordan çıkarılırken bağlantı cıvataları özenle çıkarılır. Bu noktadan sonra volan parçası açığa çıkmış olur. Böylece volan arızası giderilebilir.

Birçok sürücü volan arızası belirtileri konusunu merak eder. Çünkü volan sistemi hemen anlayabileceğiniz şeylerden biri değildir. Volan arızasının tespit edilmesi, araçtaki diğer mekanizmalara nazaran daha zordur. Volan dişlisi birçok mekanizma arasında köprü görevi gören, her bir parçası aracın farklı mekanizmalarına bağlı olan bir parçadır. Bu nedenle volan parçasında çıktığı düşünülen bir arıza, aracın diğer parçalarına ait olabilir. Bu yüzden sıkıntı yaşadığınızda oldukça büyük problemler yaşayabilirsiniz. Buna rağmen dizel araçlarda volan arızasının en büyük belirtisi marş performansıdır. Araç tek marşta çalışmıyorsa ya da hiç marş basmıyorsa bu durum volan arızasına işaret edebilir. Aynı şekilde araçtan yanık kokuları geliyorsa da volanda sorun olabilir.

Volan sistemi araç için oldukça önemlidir çünkü çoğu parça volan ile birlikte çalışmaktadır. Diğer yandan bu sistemin tamir konusu da belirsizliklerle doludur çünkü volan dişlisi tamiri araçtaki diğer mekanizmaların aksine mümkün değildir. Volan parçasının yüzeyi aşındığında bir süre zımparalanabilir ve kullanabilir, fakat bu sadece idareten bir tedbirdir. Diğer yandan kırılan, bükülen ve şekli bozulan bir volan parçasını tekrar kullanmak mümkün değildir. Bu nedenle volan parçasının bakımı oldukça önemlidir. Volan dişlisi arıza belirtileri görüldüğünde kısa süre içerisinde volan ve sistemi kontrol edilmelidir. Aracınızın baskı balata mekanizmasını kontrol ederken ya da değiştirirken, volan parçasını da kontrol etmelisiniz.